Sectoranalyse: Bouwsector

De situatie voor de Nederlandse bouwsector blijft ook in de periode 2024-2025 complex. Terwijl faillissementen blijven toenemen en de sector kampt met lage winstmarges en hoge kosten zijn er ook lichtpunten. De prijzen van energie en bouwmaterialen stabiliseren op een lager niveau (nog altijd relatief hoog) en ook is er reële hoop op verdere rentedaling. Verder voorzien we een stijging van de vergunningverlening van woningen. In 2025 ligt mogelijk voor enkele subsectoren enig herstel in het verschiet.

Kijken we naar de bouwsector in de hele eurozone dan zien we een aantal trends die ook opgaan voor de Nederlandse situatie:

• Dalende rente, inclusief soepelere kredietvoorwaarden die banken stellen, zorgt voor een gunstiger financieringsklimaat. Dat is terug te zien in de stijgende vraag naar woningkredieten, met een sterke opleving in het derde kwartaal van 2024 (+39%) voor de gehele eurozone. Naar verwachting zal dit herstel van de vraag naar leningen verder aan kracht winnen in het vierde kwartaal van 2024, ondersteund door een stijgend consumentenvertrouwen en (verwachte) verdere rentedalingen.
• De renovatiemarkt verloor, Europees gezien, nauwelijks terrein, vooral door de constante vraag naar maatregelen op energie- en duurzaamheidsgebied. Al zien we wel een vertraging. Niet alleen vanwege subsidies en overheidsregelingen die in 2025 zullen worden afgebouwd. Ook halen de lagere energieprijzen de druk van de ketel. De noodzaak daalt om de energiezuinigheid van gebouwen te verbeteren.
• In Europa bleek de civiele techniek en infrastructuurproductie de afgelopen periode nog redelijk veerkrachtig, grotendeels dankzij de Next Generation EU-fondsen. Echter, recente cijfers tonen een daling in de productie. En de aanstaande fiscale soberheid in veel landen zal deze trend alleen maar versterken.

De plannen van het nieuwe kabinet betekenen voor de ene deelsector een rem op de groei (o.a. streep door salderingsregeling) terwijl andere deelsectoren juist kunnen profiteren. Zo heeft het kabinet € 5 miljard beschikbaar gesteld tot en met 2029 om elk jaar 100.000 nieuwe woningen te bouwen. Daarnaast wil het kabinet het aantal bezwaarmomenten beperken en vaart maken met het stikstofdossier (al is voor dit laatste de vraag of EU-regels hiervoor ruimte bieden). Het Economisch Instituut voor de Bouw (EIB) gaat voor 2024 uit van een krimp met 3½%. Vooral de nieuwbouw van woningen en utiliteitsgebouwen loopt fors terug. Volgens het onderzoeksbureau is 2025 een overgangsjaar met een bescheiden productiegroei.

Kosten

De bouw zag de afgelopen periode de prijs van bouwmaterialen dalen (glas, staal, hout). Daar stond prijsstijging tegenover van mortel en beton. Vergelijken we de prijzen met een paar jaar geleden dan zien we over de hele linie nog steeds een verhoogd prijsniveau. De prijs voor arbeid loopt alleen maar verder op. Mede door de inflatie en tekort aan personeel stijgen de loonkosten al enkele jaren op rij. Sinds 2021 zijn de arbeidskosten met bijna 20% gestegen. Terwijl de arbeidsproductiviteit (volgens het CBS) juist afneemt. Het meest voelbaar zijn de problemen in de woningbouw. Nu de rente daalt stijgt mogelijk de interesse van investeerders en ook kunnen particulieren gemakkelijker een hypotheek krijgen. Maar de voortgang hangt ook sterk af van de vergunningverlening en de bezwaarprocedures. Begin 2024 was voor bijna 110.000 woningen vergunning verleend maar zorgden bezwaarprocedures voor vertraging. Ook aansluiting op water en elektriciteit (netcongestie) belemmert de voortgang. Nieuwbouw van bedrijfspanden ondervindt soortgelijke hinder. Investeringen in verbouwingen van bestaande gebouwen blijven behoorlijk op peil.

Minder budget

De uitvoering van nieuwe projecten bij grond-, weg- en waterbouw (GWW) heeft veel last van de beperkte stikstofruimte en ontoereikende budgetten. Ook zien we bij gemeenten weinig financiële ruimte voor infraprojecten. Onderhoud en renovatie van bestaande infrastructuur lijkt daarvan te profiteren. Van veel verouderde infra zal hoe dan ook werk gemaakt moeten worden. Ook klimaatmaatregelen zijn nodig. Installateurs profiteren het meest van de verduurzaming van gebouwen en de energietransitie, al zal de sterke groei van de afgelopen jaren niet meer worden gehaald. Onder meer door gewijzigd overheidsbeleid (afschaffing salderingsregeling en ook is verplichte vervanging van oude cv-ketel niet meer nodig). Dat zet een rem op de ontwikkeling al zal de vraag naar zonnepanelen en warmtepompen aanzienlijk blijven. Voor de utiliteitsbouw zijn de verwachtingen bepaald niet hooggespannen. De kans is groot dat na 2024 ook 2025 geen volumegroei laat zien. Dat betekent dat ook de vraag naar bouwmaterialen uit die hoek afneemt. Dat raakt weer de omzet van bouwgroothandels, al zal voor die sector de pijn enigszins worden verzacht door aantrekkende vraag vanuit de onderhouds- en renovatiemarkt en groei van de woningbouw.

Top faillissementen nog niet bereikt

Tegelijkertijd blijft het aantal faillissementen in de bouw toenemen. Uit eigen onderzoek blijkt dat het hoogtepunt nog niet is bereikt. In de hele eurozone zal de faillissementsgolf naar verwachting in 2025 een piek bereiken. De meest recente cijfers tonen een stijging (in vergelijking met een jaar geleden) van +20% in Duitsland, +31% in Frankrijk, +35% in Italië en Zweden. Nederland steekt met slechts +4% Nederland gunstig af. Maar daar staat tegenover dat ons land de afgelopen periode juist de meeste faillissementen liet zien. Onze researchers waarschuwen expliciet voor grote bouwconcerns die kwetsbaar kunnen zijn. In de eerste jaarhelft gingen met name in Europa en Azië 30 bedrijven failliet met een omzet groter dan €50 miljoen. Vaak zwaar gefinancierde bedrijven die vertragingen oplopen doordat betalingen uitblijven of projecten worden uitgesteld door vergunningsproblemen of bezwaarprocedures. De sterke stijging van faillissementen in de bouwsector is voor een deel te wijten aan de haperende economie cq de minimale groei. Maar ook structurele problemen binnen de sector spelen een belangrijke rol. Bedrijven opereren vaak met minimale marges, hoge schulden en worden geconfronteerd met stijgende loonkosten. Veel bouwbedrijven hebben het moeilijk. Ze draaien nauwelijks break-even of zelfs met verlies. 

Toekomst

Een diepe terugval van de bouw is niet aan de orde. Daarvoor wordt de sector voldoende gestut door trends als aanhoudend woningtekort, de grote renovatieopgave en de energietransitie. Al zijn er natuurlijk altijd externe omstandigheden die roet in het eten kunnen gooien. Denk aan oorlogshaarden en de daarmee verbonden internationale spanningen, stijgende inflatie en hogere rentes. Op middellange termijn wordt een gemiddelde productiegroei verwacht van 2½% per jaar. De groei is dan breed gespreid over de woningbouw, utiliteitsbouw en de grond-, water- en wegenbouw. Ook op middellange termijn blijft verduurzaming in alle sectoren voor extra groei zorgen. De werkgelegenheid trekt dan weer aan, maar dit leidt naar verwachting niet tot oplopende spanning op de bouwarbeidsmarkt.

Uit eigen onderzoek van onze researchafdeling blijkt dat wereldwijd bedrijven hun facturen steeds later betalen. Dat speelt ook in Europa en Nederland. Dat heeft alles te maken met de algehele economische teruggang dan wel met de minimale groei. Dat zien we ook terug in bouw. Die latere betaling is voor veel bedrijven uitermate lastig. Werkkapitaal komt hierdoor onder druk te staan. Bouwbedrijven brengen elkaar zo in de problemen. Met als logisch gevolg dat de kans op wanbetaling en faillissementen toeneemt. Ook gezonde bedrijven kunnen hierdoor geraakt worden. Een grote onbetaalde factuur is een nachtmerrie voor veel ondernemers. Onze onderzoekers waarschuwen expliciet voor de toename van faillissementen in de bouwsector.

De alsmaar oplopende faillissementen in de Nederlandse bouwsector moet voor (bouw)ondernemers een alarmsignaal zijn. De kans neemt toe dat ze met onbetaalde facturen blijven zitten. Die klap kan hard aankomen. De gevolgen zijn op te vangen met een kredietverzekering. We hebben voor elk type bedrijf een oplossing. Of een factuur wel of niet wordt betaald is geen zorg meer, bedrijven zijn met onze kredietverzekering zeker van hun geld. Dat biedt veiligheid en haalt onrust weg. Wij nemen het debiteurenrisico over van het bedrijf. Betalen klanten niet? Dan stellen wij het getroffen bedrijf schadeloos. Daarnaast bieden we bedrijven die bij ons een kredietverzekering afsluiten informatie over de kredietwaardigheid van hun (mogelijke) klanten. Op dagbasis analyseren wij de financiële situatie van klanten en prospects.